“Azərbaycan İqtisadiyyatında Diversifikasiya və İnkişaf: Araşdırma”
İqtisadiyyat insanların mənsub olduğu cəmiyyətin maddi səviyyəsini təyin edən bir sistemi ifadə edir. Bu, bir ölkədə, bir regionda və ya dünyanın genəlində məhsul, xidmət, sərvət və resursların istehsalı, təqsimi, və istifadəsi ilə bağlı münasibətlərin tədqiqatı və tənzimlənməsi ilə məşğul olan iqtisadi tədqiqatın bir hissəsidir.İqtisadiyyatın ana sahələri arasında mikro-iqtisadiyyat və makro-iqtisadiyyat var. Mikro-iqtisadiyyat, fərdi firmalar, müəssisələr və tükənici tərəfindən məhsul və xidmətlərin istehsalı, istifadəsi və bölüşdürülməsi ilə məşğul olan iqtisadi tədqiqatını izah edir. Makro-iqtisadiyyat isə bütün iqtisadi sistemlərin ümumi dəyərləri və işləyişiı ilə məşğul olur və milli gəlir, işsizlik, enflasiya və digər geniş məsələləri öyrənir.İqtisadiyyatın əsas məqsədləri arasında sərvətin effektiv bölüşdürülməsi, əmək və kapital resurslarının optimal istifadəsi, istehsalın artırılması, yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşdırılması və sosial səmərəliliyin təmin edilməsi sayılmaqdadır.Bununla birlikdə, iqtisadiyyatın müxtəlif tərəfləri və sahələri var, məsələn:
Mikro-iqtisadiyyat: İşletmələrin məhsul istehsalı, məhsul dəyəri, tələb və tərəfdaşlıq münasibətləri kimi bireysel iqtisadi fəaliyyətlərlə məşğul olur.
Makro-iqtisadiyyat: Milli gəlir, milli borc, işsizlik səviyyəsi və məhsul istehsalı kimi ümumi iqtisadi dəyərlər və proseslərlə məşğul olur.
Maliyyə iqtisadiyyatı: Pul bazarları, banklar, investisiyalar və maliyyə alətləri ilə əlaqəli iqtisadi proseslərə baxır.
İqtisadi siyasət: İqtisadi prosesləri idarə etmək üçün tətbiq olunan qanunlar, tədbirlər və strategiyalarla məşğul olur.
İqtisadi analiz: İqtisadi məlumatların toplanması, təhlil edilməsi və tədqiqatla məşğul olur.
Bu, sadəcə iqtisadiyyatın bir neçə aspektidir. İqtisadiyyatın hər bir sahəsi, maddi və sosial səviyyədə insanların həyatını formalaşdıran və tənzimləyən çox qabaqcıl bir mövzudur.
Azərbaycan İqtisadiyyatına baxış
Azərbaycan iqtisadiyyatı neft və qaz kimi enerji resurslarının zənginliyi ilə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bununla birlikdə, son illərdə ölkə iqtisadiyyatında diversifikasiya prosesi də davam edir.Azərbaycanın əsas iqtisadi sahələri neft və qaz sənayesi, nəqliyyat, turizm, xarici ticarət və s. olmuşdur. Neft və qaz sənayesi ölkə üçün ən böyük məhsuldarlıq sahəsidir və milli gəlirin əsas hissəsini təşkil edir. Bununla birlikdə, son illərdə iqtisadiyyatın diversifikasiya edilməsi məqsədilə digər sahələrə də diqqət ayırılır, əsasən non-neft sektorlarına. Bu, sahələr arasında kənd təsərrüfatı, texnologiyalar, turizm, nəqliyyat və kommunikasiya, mədəniyyət və Azərbaycan, əsasən Avropa və Asiya arasında yerləşdiyi üçün coğrafi mövqeyindən yararlanaraq nəqliyyat və loqistikada mühüm bir rol oynayır. Bakı limanı və Azərbaycanın demiryolu və avtomobil yolları, regionda ticarətin və nəqliyyatın əsas mənbəyi kimi fəaliyyət göstərir.Turizm də Azərbaycanın iqtisadiyyatında potensial bir sahədir. Ölkənin zəngin tarixi və mədəni irsə, gözəl doğası, vətənə xas incəsənəti və müxtəlif mənzərələri turistləri cəlb edir. Son illərdə turizm infrastrukturunun inkişafı, mərkəzləşməsi və turistlərin sayının artırılması üçün tədbirlər görülür.Azərbaycan iqtisadiyyatında sosial sahələrə də diqqət ayırılır, əsasən sağlamlıq xidmətləri, təhsil və sosial müdafiə sahələrində investisiyalar artırılır.Bunlar yalnızca Azərbaycan iqtisadiyyatının bəzi aspektləridir, lakin ölkənin iqtisadiyyatı çox dinamik və dəyişkəndir, bu da onu izləmək və analiz etmək üçün maraqlı bir mövzudur.
Amin Zərbaliyev,
TAİB Gənclər Təşkilatının üzvü,
Türk Dünyası İqtisadiyyat Fakültəsinin tələbəsi
