Bakıda qədim türk əlifbasının oxunmasının 130 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilib
İyunun 16-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında qədim türk əlifbasının oxunmasının 130 illiyinə həsr olunmuş “Qədim türk yazı mədəniyyəti” adlı beynəlxalq konfrans keçirilib.
Agsaqqallar.com AZƏRTAC-a istinadən xəbər verir ki, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Almaniya, Monqolustan və Polşadan olan tanınmış türkoloqların iştirak etdiyi tədbir Azərbaycan Respublikasının UNESCO üzrə Milli Komissiyası, Beynəlxalq Türk Akademiyası, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, UNESCO üzrə Türkiyə Milli Komissiyası və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının birgə təşkilatçılığı ilə baş tutub.
Beynəlxalq konfransı açan Dövlət İdarəçilik Akademiyasının rektoru akademik Urxan Ələkbərov türk dövlətlərinin dostluq-qardaşlıq münasibətlərindən bəhs edib. Bildirib ki, ümumi kökə və mədəniyyətə sahib olan türk xalqlarının bir-biri ilə sürətli inteqrasiya proseslərinin getdiyi müasir mərhələdə bu xalqların ortaq əlifbasının olmasının müstəsna əhəmiyyəti var.
Qədim türk əlifbasının oxunmasının 130 illiyinə həsr olunmuş tədbirin “Heydər Əliyev İli”ində keçirilməsinin xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyini deyən rektor qeyd edib ki, bu günlərdə Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana dövlət səfəri, ölkə Prezidenti İlham Əliyevlə birgə bəyanatları Türk dünyasının daim artan nüfuzundan xəbər verir.
Rektor Urxan Ələkbərov Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Ordumuz sayəsində torpaqlarımızın işğaldan azad edildiyini, həmin ərazilərdə sürətli quruculuq və bərpa işlərinin aparıldığını bildirib.
“Ölkəmiz öz inkişaf səviyyəsinə və texnologiyalarına görə bir çox ölkəni qabaqlayır”, – deyən akademik Urxan Ələkbərov idarəçilikdə tətbiq edilən müasir texnologiyalardan bəhs edib. Bildirib ki, hazırda Azərbaycanda dövlət idarəçiliyində tam yeni sinergetik və komplementar texnologiyalardan istifadə olunur. Azərbaycan Respublikasında qazanılan uğurların əsasında Prezident İlham Əliyev tərəfindən işlənilmiş, nəzəri əsasları və tətbiq üsulları yeni olan idarəetmə texnologiyaları kompleksi dayanır.
Çıxışının sonunda rektor beynəlxalq konfransın işinə uğurlar arzulayıb.
Sonra Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti, akademik Şahin Mustafayev çıxış edərək 130 il əvvəl qədim türk runik yazısının kəşfinin bütün bəşər tarixində ən önəmli hadisələrdən biri olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, 1893-cü ildə danimarkalı dilçi alim Vilhelm Tomsen tərəfindən qədim türk mədəni abidəsi olan Orxon-Yenisey daş kitabələrindəki yazıların oxunması təkcə türklər üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün mühüm hadisəyə çevrilmişdir. Bu yazının kəşfi o vaxta qədər Qərb elmi mühitində formalaşmış “türklər barbardır” tezisini puç etmiş oldu.
Akademiya prezidenti bildirib ki, türk yazısı müasir türk xalqlarının qədim mənəvi mədəniyyətinin şahidi və ortaq irsidir. Eyni zamanda, türk yazısı dünya sivilizasiyasında mühüm yer tutur.
Onun sözlərinə görə, türk yazısının oxunması türk xalqlarının yenidən oyanışına səbəb olub. Belə böyük bir mədəniyyət qurmuş xalqlar çağdaş nümayəndələri ilə bu möhtəşəm örnəkdən ilham alaraq öz ortaq gələcəklərini birlikdə qurmaq yolunda əminliklə inamla addımlaya bilərlər.
“Beynəlxalq Türk Akademiyası qədim türk yazısının tədqiqatına xüsusi diqqət yetirir”, – deyən akademik Şahin Mustafayev keçən il Monqolustanın Nomqon vadisində aparılan qazıntılar nəticəsində aşkar edilən daş yazının Türk dünyasında rezonansa səbəb olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, Göktürklər dövrünə aid olduğu təxmin edilən kitabədə “türk” adının hallanması bu kəşfi daha da qiymətli edir. O, qazıntılar nəticəsində yazının qalan hissəsinin də aşkar ediləcəyinə ümidvar olduğunu deyib.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Günay Əfəndiyeva türk dünyasını birləşdirən dəyərlərin hər zaman qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi vacibliyini qeyd edib. O, tədbirin türk xalqlarının ən dəyərli ortaq sərvəti olan türk dilini daha da inkişaf etdirmək, dünyaya tanıtmaq baxımından önəmini vurğulayıb. Bildirib ki, 130 il öncə qədim türk əlifbasının oxunması türk xalqlarının ortaq keçmişindən xəbər verir və bu, türkdilli xalqları birləşdirən mənəvi körpüdür.
Günay Əfəndiyeva çıxışının sonunda türk yazılı abidələri ilə bağlı sərginin təşkil olunacağını da diqqətə çatdırıb.
Tədbirdə çıxış edən AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli konfransın Türk sivilizasiyasının, mədəniyyətinin və tarixinin ən müxtəlif istiqamətlər üzrə tədqiq olunması və işıqlandırılması, gələcək nəsillərə ötürülməsi, qarşıda duran məsələlərin müəyyən olunması baxımından böyük əhəmiyyətə malik olduğunu bildirib.
Türk dünyasında elm, təhsil, mədəniyyət, ədəbiyyatın təməlində Orxon-Yenisey abidələrinin dayandığını diqqətə çatdıran AMEA rəhbəri bu abidələrin türk dünyasının ən müqəddəs, türk dövlətçilik tarixinin ən möhtəşəm abidələrindən biri olduğunu söyləyib. O, türk xalqları nümayəndələrinin Monqolustanda yerləşən və Orxon-Yenisey abidələrinə daxil olan Ongin, Gül-Tigin, Bilgə Xaqan, Tonyukuk və digər müqəddəs abidələri ziyarət etməsinini önəmini vurğulayıb. Akademikin sözlərinə görə, Orxon-Yenisey abidələri təkcə morfologiyası, leksikası və sintaksisinə görə deyil, həm də mənasına, məzmununa, ideyasına görə də olduqca dərin məzmuna malikdir.
Qədim türk əlifbasının oxunmasının 130 illiyinə həsr olunmuş bugünkü konfransın Bakıda keçirilməsinin əhəmiyyətinə toxunan akademik İsa Həbibbəyli əsası xalqımızın Ümummilli Lideri Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və Prezident İlham Əliyev tərəfindən bütün istiqamətlərdə inkişaf etdirilən dövlət siyasəti nəticəsində ölkəmizin bu kimi mötəbər tədbirlərə yüksək səviyyədə ev sahibliyi etmək üçün bütün imkanlara sahib olduğunu vurğulayıb. Bildirib ki, Orxon-Yenisey abidələrinin xüsusən oğuz türkləri ilə bağlı olması, ölkəmizin düşmən üzərində böyük Zəfər qazanması və Azərbaycanın bütün dünya üzrə əsas türkologiya mərkəzlərindən biri olması bu tədbirin Azərbaycanda keçirilməsinə səbəb olan əsas amillərdəndir.
“Bu gün türkoloji istiqamət Azərbaycan alimlərinin əsas tədqiqat istiqamətlərindən birini təşkil edir”, – deyən AMEA rəhbəri hələ sovet dövründə Türk dünyası alimlərinin əsaslı tədqiqatlarla çıxış etdikləri “Türkologiya” jurnalının bu gün də Azərbaycanda fəaliyyətini davam etdirdiyini diqqətə çatdırıb.
Akademik İsa Həbibbəyli Azərbaycanın alimlərinin Orxon-Yenisey abidələrinin geniş tədqiq olunmasında böyük rola malik olduğunu qeyd edərək, ölkəmizin dünya orxonşünaslığına dəyərli töhfələr verdiyini vurğulayıb. O, türk yazı mədəniyyətinin öyrənilməsində akademiklər – Tofiq Hacıyev, Nizami Cəfərov, professor Fərhad Zeynalov xüsusi xidmətləri olduğunu diqqətə çatdırıb.
Tədbirdə Türkiyə Respublikasının UNESCO üzrə Milli Komissiyasının sədri Öcal Oğuz, Azərbaycan Respublikasının UNESCO üzrə Milli Komissiyasının baş katibi Seymur Fətəliyev, Türk Dövlətləri Təşkilatının Ağsaqqallar Şurasının üzvü Həsən Həsənov və başqaları konfransın türk xalqlarının yazı mədəniyyətinin, onun bəşər sivilizasiyasında yerinin təbliğ edilməsi və gələcək tədqiqat prioritetlərinin müəyyən edilməsi baxımından önəmini qeyd ediblər.
Beynəlxalq konfrans plenar iclaslarla davam edib.
