AĞBABANIN SONUNCU AZMAN AŞIĞI  İSGƏNDƏR  AĞBABALI

AĞBABANIN SONUNCU AZMAN AŞIĞI  İSGƏNDƏR  AĞBABAL

Aşıq İsgəndər Ağbabalı ilə bağlı monoqrafiyamı və ondan toplayıb yazıya al­dığım şeirlərini işləyib bitirəndən sonra aradan bir neçə ay keçsə də bir də arxi­vimə baxanda saralmış bir neçə vərəq nəzərimi cəlb etdi. Bu qeydlər bir daha bö­yük aşıqla bağlı yeni bir yazı yazmağa məni həvəsləndirdi. Digər tərəfdən buradakı mə­lumatlardan faydalanmamışdım deyə bu yazını yazmağı qərara aldım.

Bəzən kənardan baxılanda toplama işi elə çətin iş kimi görünmür. Amma onunla bağlı işə başlayınca informatorlarla dil tapmaq, onlarla xoş ünsiyyət qur­maq elə də asan olmur. Dəfələrlə çətin, mürəkkəb xarakterli, danışmaqda xəsislik edən söyləyicilərə az rast gəlməmişəm. Təbii ki, mənə bağlama, müəmma, müx­təlif suallar ünvanlayanlar da az olmayıb. Buna görə də elə yerlər olub ki, aylarla ayaq döymüşəm, amma çox az folklor nümunələri toplaya bilmişəm, elə də olub əli­­boş gəlmişəm. Bunları düşündükcə həmişə gözlərim önünə rəhmətlik Aşıq İs­gəndər Ağbabalı gəlib. Bu orta boylu, qarayanız kişinin olduqca ipək xasiy­yəti, qey­­ri-adi danışığı, qəribə, kövrək səsi vardı. Məsələ onda idi ki, kim nə soruş­sa aşığın dediyi kimi, “adamın ağzını qıra salmırdı”.

Bəli, Aşıq İsgəndər Ağbabalı çox sadə, cana yaxın, həddən ziyadə mehriban bir adamdı. Səhv eləmirəmsə onu ilk dəfə görəndə mənim 6-7 yaşım ancaq olardı. İşin yaxşı tərəfi o idi ki, aşığın qonaqçısı bizim qapı bir qonşumuz Mustafa dayı, onun atası Abdulla dayı idi. Onların evlərinin önündə, pəncərənin qabağında uzun­luğu bir metrdən uzun, amma dairəsi metrdən də artıq bir kötük vardi. Adətən, Aşıq İsgəndər Ağbabalı həmişə buraya məclis keçirməyə gələndə bir qədər tez gələr, ba­yıra çıxanda gəlib bu kötüyün üstə əyləşərdi. Həm də Mustafa dayı aşıqla sigə qardaş olmuşdu deyə onu çox sevirdilər. Aşığın par-par parıldayan xrom çək­mə­ləri, sədəfli sazı, papağı, aşıq geyimi məni həmişə heyrətləndirirdi. Mənə qəribə bir yuxu kimi görünürdü. Adətən, aşıq buraya çox vaxt üçtəkərli motoskleti ilə gəlirdi. Tanış olmuşduq. Dayım Usta Məcidi də yaxşı tanıyırdı. Adətən, aşıqdan nə soruş­sam mənə ətraflı cavab verərdi. Bir dəfə də olsun acıqlandığını, ya da mənə cavab vermədiyini xatırlamıram. Mən saz havalarından tutmuş dastanlara qədər nə məni maraqlandırırsa  onları xəbər alar,onun dediklərinə diqqətlə qulaq asardım.

Bir dəfə dedim:

– Deyirlər Aşıq Şenlik Ağbabaya çox gəlib. Bu doğrudumu?

– Ay bala, aşığın qızı Gülxanım bizim Quzukənddə yaşamırdımı? Abbas ki­şi­nin həyat yoldaşı idi, Pirilərin Abbasını deyirəm. Yəni Abbas Pirioğlunun da epey sözləri var.

– Bu dediyin “Xoşqılıq” havası kimindi?

Bilmirəm, hardansa ağlıma gələn bu sualı deyincə aşıq gülümsündü:

– Bu, Aşıq Şenliyin havasıdı. Bunun da bir tarixçəsi var, bala. Bir dəfə payız vaxtıymış. Aşıq Şenlik gəlir Quzukəndə, qızının evinə. Orda bir boylu-buxunlu ca­van oğlana “Şulux” deyəndə aşıq xəbər alır ki, bu cavan hansı kənddəndi. Deyirlər  Baxçalıdandı. Orda bir Nəsib var, onun nökəridi. Aşıq o saat deyir:

– Atımı yəhərliyin, işim var, Baxçalıya getməliyəm.

Buna heç kimi getmə deyə bilmir, çünki Aşıq Şenlik dediyindən dönən deyil­di. Bu atı minir düşür yola, gəlir Baxçalıya. Atını Nəsibin qapısında saxlayır, ev sa­hibinə səslənir:

– Ay ev sahibi.

O saat ev sahibi eşiyə çıxır. Baxır bu Aşıq Şenlikdi, yüyürür bunun qabağına:

– Ay səni xoş gördük, Aşıq Şenlik, buyur, qonağım ol.

Aşıq atdan düşür, bunu atını tövləyə çəkirlər, bu da içəri keçir. Bu, ev sahibi ilə üzbəüz oturur.

– Şuluğu gördüm, bə Dunux hanı?

Deyir:

– Ay aşıq, sən Dunuğu hardan tanıyırsan?

– Hardan tanıyıram? Onda sazımı bir az dınqılladım, sənin də yadına düşsün.

Aşıq sazı köynəyindən çıxarıb basır bagrına. Saz dediyin hər dərdin dərmanı­dı, söz də havanın üstü ilə gələr – Allahın fərmanıdır. Bəli, aşıq sazını qoltuğuna vu­randa deyir:

– A Nəsib kişi, sən niyə Məmmədi Şulux, Güllüyü Dunux eliyibsən? Allah­dandamı qorxmursan? Sən elə bilirsən ki, bunu mən bilmirəm?! Qapına da buna gö­rə gəlmişəm. Güllüyü Məmmədə verəcəksən, yoxsa bu evdə bir tikə çörək belə kəsmərəm.

– Aşıq, sən nə deyirsən, o olsun. Amma bəs bu çaldığın havanın adı nəydi?

– Xoşqılıq.

Hə, Çıldırlı Aşıq Şenlik belə yaxşı adamdı, Haqq aşığı olduguna görə hər şey ona əyan olurdu.

Yadımdadır, aşıqla bir dəfə görüşəndə söz yaşlı adamlardan düşüncə o dedi:

– Sizin kənddən Oruc kişi çox şey bilir, bir az tərs xasiyyəti var, bunun bir əmisi varmış-Şahqulu. Onun bir nağılı var. Gümrülü Mehdi kişi var. Onun bilmə­di­yi nagıl, söz yoxdu. Bir dəfə mənə “Yetim Mədədin nağılı”nı söylədi. Bax, sənə deyim biz tərəfdə İmanı kişi, Bığlı Calal, Cəlil kişi, Nağı kişi, Seyid Həsən kişi kimi yaşlı adamlar çox şey bilirdilər. İmanı kişi Çivinlidən, Bığlı Calal Öysüzdən, o biriləri Qaraçanta kəndindəndi. Bunların içində gözəl nağıl danışanlar da var­dı. Ay səni sağ olasan, bunları kim xəbər aldı ki, mən də demədim?! Göllüdə bir Mol­la Yaqub olub. Cavanlığında addı bir sənətkar olub, xeyli sözləri də var, hayıf onu vaxtında arayıb axtaran olmayıb.

Bəli, Aşıq İsgəndər Ağbabalı həm də qeyri-adi söyləyici və sinədəftərdi. Onun barəsində nə qədər yazılsa azdır. Belə ustad sənətkarla fəxr etmək, onu xa­tır­lamaq mənə xoşdur, çünki Ağbaba adını, Ağbaba saz havalarını qoruyub saxlayan, elin mənəvi sərvətini eldən elə yayan bir aşıqdı – Ağbaba aşiqi, Ağbabanın sonun­cu azman aşığı. Bu Ağbaba sevgisi onu dünyada saz-söz sevərlərinə tanıtmışdı.

Tacir SƏMİMİ

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent